Diagnoza i wybór skutecznej strategii rozwijania mowy i komunikacji – studium przypadku dziecka z ASD

Diagnoza kompetencji w zakresie mowy i komunikacji dziecka z zaburzeniami ze spektrum autyzmu to proces wielopłaszczyznowy. Deficyty występują nie tylko w zakresie nabywania systemu językowego, rozumienia i nadawania mowy, ale przede wszystkim w sferze komunikowania się i pragmatycznego użycia języka w sytuacjach społecznych. W trakcie diagnozy umiejętności komunikacyjnych musimy ustalić zakres komunikatów werbalnych i niewerbalnych używanych przez dziecko, ich stopień złożoności, częstotliwość prób komunikacyjnych oraz ich funkcje. Obserwujemy, czy dziecko rekompensuje deficyty w komunikacji werbalnej komunikacją niewerbalną oraz w jaki sposób reaguje na próby komunikacyjne podejmowane przez innych. Trzeba również zwrócić uwagę na czynniki, które są fundamentem dla rozwoju mowy i komunikowania się, takie jak umiejętności kluczowe (wspólne pole uwagi, reagowanie na imię, naśladowanie, zabawa symboliczna) czy teoria umysłu. Diagnoza Jaś – pięcioletni blondyn z pięknymi niebieskimi oczami – wszedł do gabinetu niepewnie, chociaż mama przygotowała go do spotkania ze mną. Chłopiec widział mnie i gabinet na zdjęciach na stronie internetowej oraz wziął ze sobą przedmioty, które zapewniają mu poczucie bezpieczeństwa. Diagnoza logopedyczna Jasia wykazała obniżony poziom kompetencji językowych, deficyty w zakresie słuchu fonematycznego, uwagi i pamięci słuchowej oraz duże trudności w zakresie komunikacji językowej oraz pragmatycznego użycia języka. W zakresie tworzenia wspólnego pola uwagi Jaś potrafi podążać za wskazaniem i posługiwać się gestem wskazywania palcem, jednak kontakt wzrokowy podczas interakcji jest niewystarczający. Dziecko ma problem z regulowaniem interakcji z użyciem kontaktu wzrokowego i gestów. Zaburzona jest prozodia wypowiedzi: mowa jest monotonna, a intonacja nieprawidłowa. Jaś stosuje elementarne gesty, jednak ich zasób jest dość ubogi – wielu nie zna bądź nie rozumie. Komunikując się, chłopiec używa głównie zdań pojedynczych. Zasób słownika jest na poziomie przeciętnym, ograniczone jest słownictwo w zakresie przymiotników, przysłówków, przyimków i zaimków. Tych ostatnich często używa nieadekwatnie. Zdania buduje na znanych sobie schematach składniowych, których używa w odpowiednich, wyuczonym kontekście. Zdarza się, że nieprawidłowo używa końcówek fleksyjnych. W zakresie rozumienia mowy występują trudności na poziomie rozumienia i wykonywania poleceń złożonych z dwóch i trzech etapów lub poleceń występujących poza kontekstem i zawierających prośby o niestandardowe użycie przedmiotów, np. „Połóż but na stole”. Jaś wykazuje symptomy świadczące o deficytach w zakresie przetwarzania słuchowego. Chłopiec łatwo rozprasza się, słuchając komunikatów werbalnych. Ma trudności z rozumieniem mowy w obecności sygnałów rozpraszających oraz z rozumieniem i zapamiętywaniem złożonych poleceń czy instrukcji. Wolno reaguje na informacje słuchowe, jakby potrzebował więcej...